Wywiad z ekspertem: Rosyjski dla Polaków

Kolejny artykuł gościnny opowiada o języku rosyjskim. Kasia z Masterru napisała bardzo treściwy wpis o uczeniu się języka rosyjskiego przez Polaków. Wprost dowiesz się, z czym zazwyczaj mamy problem, a co przychodzi nam z łatwością podczas nauki właśnie rosyjskiego. Po lekturze będziesz doskonale wiedzieć, czego się spodziewać.

O autorce

Wpadnij również na Facebooka, Instagrama i YouTube’a.

Rosyjski – wielki powrót po latach niebytu

Jeszcze kilkanaście lat temu język rosyjski wywoływał dość mieszane odczucia. Wydarzenia polityczne (upadek komunizmu, rozpad Związku Radzieckiego) sprawiły, Rosja i Rosjanie na wiele lat stali się ofiarami wielu krzywdzących stereotypów, obiektem drwin, a znajomość rosyjskiego była raczej powodem do wstydu, niż do dumy. Na szczęście, to już przeszłość.

Dziś rosyjski obok języka angielskiego stał się jednym z najpopularniejszych języków na świecie. Podejście do nauki języka rosyjskiego na przestrzeni ostatnich 10 lat zmieniło się diametralnie. Rosyjski okazał się bardzo pożądany na rynku pracy, nie tylko w Polsce. Coraz więcej międzynarodowych firm i korporacji, które współpracują z Rosją i innymi krajami byłego Związku Radzieckiego, uważa znajomość języka rosyjskiego za wielką wartość.

Prócz kwestii zawodowych, znajomość języka rosyjskiego otwiera przed nami  przy okazji cały ogrom rosyjskich wspaniałości – możliwość poznania bogatej i fascynującej kultury, cudownych ludzi i przepięknych miejsc. Nie można zapominać również o niewyczerpanych zasobach rosyjskiego Internetu – muzyki, filmów, publikacji naukowych i innych niezwykle przydatnych źródeł.

Kto i dlaczego chce się uczyć rosyjskiego?

Zawsze, kiedy rozpoczynam pracę z nowymi uczniami pytam o ich motywacje, dla mnie to bardzo istotny prognostyk tego, jak silna jest ich chęć do nauki, oraz wskazanie – które aspekty języka rosyjskiego będą dla ucznia szczególnie ważne – ma tu na myśli tematykę, czy poszczególne sprawności językowe.

Powody, dla których osoby rozpoczynają naukę rosyjskiego są najróżniejsze – podniesienie kwalifikacji zawodowych, egzaminy, fascynacja kulturą, chęć podróżowania, bywa też, że miłość, a także chęć nawiązywania nowych znajomości przez Internet lub zgłębianie jego zasobów.

W ostatnich latach bardzo cieszy mnie również wzrost popularności rosyjskiego wśród najmłodszych, mam tu na myśli dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Tak na marginesie sądzę, że popularna w ostatnich latach kreskówka „Masza i niedźwiedź” również odegrała tu istotną rolę. Wielu rodziców coraz chętniej posyła  dzieci na rosyjski, zdając sobie sprawę z jego potencjału na przyszłość.

Czego się spodziewać?

Co do samej nauki języka – kiedy rozpoczynamy naukę języka obcego przeważnie trochę naiwnie oczekujemy, że wystarczy nauczyć się słówek oraz zwrotów i sprawa załatwiona. Potem, w trakcie nauki okazuje się, że nasze wyobrażenia kompletnie odbiegają od tego, z czym zaczynamy mieć do czynienia w rzeczywistości, i że nauka języka to coś więcej niż zakuwanie listy słówek. Język rosyjski nie jest tu wyjątkiem.

Jakoś się dogadam…

Wielu Polaków deklaruje znajomość rosyjskiego, uważając, że podobieństwo obu języków sprawi, że „…jakoś się dogadam”, „…przecież to te same słowa, tylko z innymi końcówkami”.

Również wiele osób decydujących się na naukę zakłada, że skoro rosyjski jest podobny do polskiego, to jego opanowanie będzie banalnie proste. Jaka piękna perspektywa… szkoda, że nie do końca prawdziwa.

Oczywiście, podobieństwa pomiędzy rosyjskim i polskim, jak najbardziej występują, ale wiele z nich jest tylko pozornych. Dlatego osoby, które zamierzają rozpocząć naukę rosyjskiego tylko ze względu na to, że będzie lekko i prosto, powinny jednak przygotować się na spore rozczarowanie, bo łatwiej raczej nie będzie.

Faktem jest, że wspólne słowiańskie korzenie obu języków mogą nam w wielu przypadkach pomóc. Niestety, są również i takie zbieżności, które często utrudniają naukę.

Analiza przeciwnika

Wszystko co wartościowe wymaga wysiłku. Gdyby było łatwo, to pewnie znajomość rosyjskiego nie byłaby niczym szczególnym, a ja musiałabym szukać innej pracy 😊

Jak w przypadku każdego innego obcego języka, zawsze znajdą się tematy proste i banalne, ale również (lub przede wszystkim)  prawdziwe wyzwania wymagające sporego wysiłku.

Poniżej znajdziesz przegląd moich własnych spostrzeżeń i wniosków, na podstawie długich obserwacji bohaterskich zmagań moich uczniów w ujarzmianiu języka rosyjskiego.

Z górki – czyli to, co opanujesz bez większych problemów

Zasady gramatyki

Ze względu na fakt, że rosyjski jak i polski są językami słowiańskimi – mają wspólne pochodzenie – nam Polakom jest rzeczywiście o wiele łatwiej zrozumieć i opanować język rosyjski – wymowa czy gramatyka posiadają wiele analogii, dlatego o wiele prościej jest zrozumieć nam chociażby zasady gramatyczne. Tych podobieństw jest naprawdę sporo. Dlatego my Polacy posiadamy pewną przewagę np. nad osobami anglojęzycznymi, dla których wiele zagadnień związanych z fonetyką i gramatyką jest kompletną abstrakcją (bo wiele z nich zwyczajnie w tym języku nie występuje, np. odmiana przez przypadki), a co za tym idzie nauka rosyjskiego zawsze będzie wymagała od nich o wiele większego wysiłku.

Wymowa

Generalnie większość głosek występujących w języku rosyjskim występuje również w języku polskim, dlatego raczej nie będzie problemów z poprawnym wymawianiem rosyjskich dźwięków. Oczywiście jest też kilka subtelnymi rozbieżności, jak chociażby przedniojęzykowozębowa głoska [ł] – „л”, która jest bardzo charakterystyczna dla języka rosyjskiego, natomiast w polskiej wersji można ją jeszcze usłyszeć w starych polskich przedwojennych filmach.

Cyrylica – rosyjski alfabet

To bardzo zabawne, ale zawsze kiedy ktoś dowiaduje się, że znam rosyjski, to najczęściej z niedowierzaniem pyta, czy ja naprawdę potrafię czytać te dziwne „rosyjskie znaczki” 😊

I kiedy przyznaję, że – owszem, znam rosyjski alfabet i potrafię nawet czytać po rosyjsku, – to wiele osób patrzy na mnie mniej więcej tak, jakbym posiadła niezwykłą i niewiarygodnie trudną umiejętność porównywalną ze sterowaniem rakietą kosmiczną.

Rzeczywiście, rosyjski alfabet na pierwszy rzut oka może budzić pewną dezorientację pomieszaną z lękiem. I to właśnie największy mit o języku rosyjskim, ponieważ rosyjski alfabet, jest banalnie prosty do opanowania. I co ciekawe, wiele osób, które kiedyś uczyło się języka rosyjskiego, kiedy powraca do nauki po kilku, czy kilkunastu latach, przeważnie nie pamięta żadnego słowa po rosyjsku, a mimo to, zawsze pamięta wszystkie litery i potrafi poprawnie przeczytać słowa, których nawet nie rozumie. To jak z jazdą na rowerze – kiedy już raz opanujesz, to już nie zapomnisz.

Tajemnicze znaki – miękki „ь” i twardy „ъ”

I tutaj sprawdza się zasada, że przeważnie boimy się tego, czego nie znamy, a potem okazuje się, że nie taki diabeł straszny. Tak właśnie dzieje się w przypadku miękkiego i twardego znaku.

Oba znaki rzeczywiście nie mają swoich dźwiękowych odpowiedników. Ich podstawową rolą jest oznaczanie miękkości, bądź „twardości” stojącej przed nią samogłoski. Znak miękki porównałabym do naszej polskiej kreski [‘]– kiedy nad polskim n, z i s postawimy kreski, to otrzymujemy odpowiednio – ń, ź i ś – czyli ich miękkie odpowiedniki.  Podobnie działa w języku rosyjskim znak miękki. Prócz funkcji zmiękczającej, miękki znak pełni również inne role, ale nie będę odkrywać tutaj wszystkich jego tajemnic. Twardy znak, tak naprawdę występuje bardzo rzadko, i tylko w kilku w szczególnych przypadkach, których opanowanie nie jest specjalnie skomplikowane.

„Pod górkę” – czyli prawdziwe wyzwania, z którymi przyjdzie Ci się zmierzyć

Akcent

Pojęcie akcentu to dla wielu osób totalna abstrakcja. Mimo, że każdy o nim słyszał, to i tak nikt nie wie o co chodzi. Często podczas omawiania tego tematu, wielu naszych rodaków po raz pierwszy dowiaduje się, że zjawisko akcentu występuje również w języku polskim.

W odróżnieniu od rosyjskiego, w języku polskim akcent jest stały i pada na przedostatnią sylabę. Inaczej rzecz się ma w języku rosyjskim – tu akcent jest ruchomy, co oznacza, że może paść na dowolną sylabę w słowie. I tutaj właśnie zaczyna się kłopot.

Skąd wiadomo gdzie w słowie znajduje się akcent? Można oczywiście zgłębić stos publikacji i teorii na ten temat i przed użyciem każdego słowa dopasować do niego odpowiednią regułkę. Zawsze jest to jakiś sposób.

Łatwiejszym i bardziej efektywnym sposobem będzie jednak zastosowanie następującej rady – słuchaj, słuchaj i jeszcze raz słuchaj, a potem powtarzaj, powtarzaj i jeszcze raz powtarzaj. W ten sposób przyswoisz akcent w naturalny sposób i zaczniesz go używać automatycznie bez zagłębiania się za każdym razem w teorię.

Dlaczego akcent w języku rosyjskim jest tak ważny? – ponieważ akcent może zmienić zarówno znaczenie słowa, jak i jego gramatyczną formę, a co za tym idzie – nieprawidłowo zaakcentowane słowo, może prowadzić zarówno do poważnych nieporozumień, jak i mniej poważnych niezręczności.

Najbardziej jaskrawym i wymownym przykładem, który uświadamia wagę rosyjskiego akcentu jest słowo писать – PISAĆ – [pi-SAT’] – akcent pada na drugą sylabę. Jeśli jednak w tym samym słowie umieścimy akcent na pierwszej sylabie писать – [PI-sat’] – słowo zmieni znaczenie na –  SIKAĆ 😉

Więc, o ile w języku polskim nie musieliśmy zawracać sobie głowy akcentem i używaliśmy go w większości nieświadomie, tak w języku rosyjskim ten temat będzie przewijał się przez wszystkie etapy i poziomy nauki rosyjskiego. Nie zrażaj się jednak niepowodzeniami w tej materii, bo z pewnością nie będziesz pierwszym i nie ostatnim, któremu akcent będzie spędzał sen z powiek.

Fałszywi przyjaciele

Mimo wielu podobieństw w brzmieniu słów polskich i rosyjskich radzę zachować czujność. Często słysząc rosyjskie słowa może nam się wydawać, że sporo rozumiemy. W tym miejscu muszę Was rozczarować. Mimo, że wiele słów brzmi tak samo, to często znaczą coś zupełnie innego niż w języku polskim.

Przykładowo:

Запомни новые слова [ZAPOMNI nowyje słowa] – po polsku znaczy – „ZAPAMIĘTAJ nowe słowa” – czyli tak samo brzmiące słowo, a znaczenie przeciwstawne.

W takie pułapki i nieporozumienia wpędzają nas tzw. fałszywi przyjaciele – czyli słowa brzmiące tak samo w obu językach, ale o różnym znaczeniu. Takich zaskoczeń czeka Was całkiem sporo:

• склеп [sklep] – grobowiec
• пушка [puszka] – armata
• ковёр [kawior] – dywan

Jak widać, zbytnie zaufanie podobieństwom, może nas postawić w dość niezręcznej sytuacji, np., kiedy będziecie chcieli kupić w rosyjskim sklepie puszkę kawioru.

Dobre rady na koniec

Jeśli chodzi o dobre rady, to niestety nie podam magicznego zaklęcia, dzięki któremu uda się uniknąć ciężkiej pracy. Zawsze jednak można tę ciężką pracę uprzyjemnić i sprawić, że będzie bardziej efektywna.

W czasach Internetu pozyskiwanie ciekawych i wartościowych źródeł do nauki nie stanowi już żadnego problemu.

• Wiele stron internetowych i blogów poświęconych nauce języka rosyjskiego z pewnością pomoże, wytłumaczy lub nakieruje na odpowiednie źródła.
• YouTube aż roi się od filmów do nauki rosyjskiego, (np. na kanale masterru.blog znajdziesz również moje 😊)
• Dla początkujących świetnym sposobem na osłuchanie się są naprawdę świetne rosyjskie piosenki – każdy gatunek, na każdy gust i nastrój.
• Poszukaj np. na Facebooku grup, które skupiają osoby uczące się rosyjskiego. Wymiana uwag i doświadczeń jest nieocenioną pomocą w nauce języka.
• Bardziej zaawansowanym proponuję świetne rosyjskie seriale i filmy. Wiele osób zapewne będzie zaskoczonych ich świetną jakością i poziomem. Bardzo polecam genialny serial „Как я стал русским” [Kak ya stal ruskim] – „Jak zostałem Rosjaninem”, w którym główną rolę zagrał  nasz polski aktor Mateusz Damięcki.

Nauka języka, to proces, który musi potrwać. Efekty nie przychodzą natychmiast, dlatego tak ważna jest cierpliwość i konsekwencja. Sprawne posługiwanie się językiem obcym muszą poprzedzić setki powtórek, treningów i miesiące prawdziwego zaangażowania. Podobnie jak nauka każdej innej umiejętności. Tu nie ma drogi na skróty.

Poczytaj inne wywiady!

Jeśli jesteś zainteresowana innymi językami, to przeczytaj też pozostałe wywiady – o niemieckim i o włoskim.